Hassa; Hatay’ın kuruluşundaki en eski ilçelerinden biri (1865). Adını Osmanlının ‘Has’ askerlerinden almış, insanının ‘has’ oluşundan dolayı padişah tarafından adı Hassa olarak konulmuştur. İnsanları Türkmen ailelerinden oluşmaktadır. Hassa 1864-1865 yıllarında Amanoslarda yaşayan Ulaşlı boylarının isyanı üzerine bölgeye gönderilen Osmanlı Fırka-i İslâhiye komutanı Derviş Paşa isyanı bastırdıktan sonra ilçeyi kurmuştur.(*) Hacılar, Tiyek ve Akbez nahiyelerinin birleştirilmesi ile 1865 yılının Temmuz ayında Hassa kazası kuruldu. 1867 Yılında yapılan kaza olarak Cebel-i Bereket Maraş sancağına bağlandı.
1860 yılında Hassa’da iskân için ilk adım atıldı ve dördüncü ordu komutanı Derviş Paşa iskan hareketini üslendi. Öncelikle Hacılar, Tiyek ve Akbez nahiyelerinin beylerini çağırarak onların fikrini aldı ve üç nahiyeyi birleştirip bir kaza merkezi yapılacağını bildirdi. O güne kadar bu nahiye beyleri nahiyelerini bir derebeyi gibi yönetmekteydi. Beyler derviş paşaya bağlılıklarını bildirir ve Kaza kurulmuş olur.
1930 Yılında Fransız manda idaresi, Hacılar nahiyesini Aktepe’ye taşımış ve Söğüt köyünden de 25 haneyi Aktepe’ye taşıyarak Aktepe’yi nahiye merkezi yapmışlardı. Bu idari statü Hatay’ın Türkiye’ye katlısına kadar Gaziantep ilinin İslâhiye ilçesine bağlı bir bucak olarak kaldı. Hatay devleti kurulduğunda Aktepe ve Hacılar nahiyeleri birleştirilerek kaza idari taksimatı içine alındı. 939 Yılında Hatay Türkiye’ye katıldıktan sonrası, Hatay’ın bir ilçesi olarak haritalarda yerini aldı.
(*)Derviş Paşa yöreye gelince ferman çıkartıp yöre halkının Hassa'ya kışlaya inmesini emreder. Ayrıca herkesin yanında bir işaret konmamış temiz bir yumurta getirmesini emreder. Halk denileni yaparak Hassa'ya iner. Derviş Paşa'nın huzuruna çıkar. Derviş Paşa herkesten getirilen yumurtaları ortaya koymasını ister. Ahali denileni yapar. Yumurtalar karışarak yığın halini alır. Sonra ahaliye dönerek herkes bıraktığı yumurtayı geri alsın der. Halk karışmış yumurta yığınına bakıp bunun imkânsız olduğunu söyler. Derviş Paşa yine halka hitaben "İşte Türk milleti bu yumurta topluluğu gibi olmalı. Karıştığı zaman birbirinden ayırt edilmemeli. Niçin kavgalısınız? Müslüman Türk değil miyiz?" der. Derviş Paşa'nın bu konuşması halkın çok hoşuna gider ve ona bağlılıklarını bildirirler.
1860 yılında Hassa’da iskân için ilk adım atıldı ve dördüncü ordu komutanı Derviş Paşa iskan hareketini üslendi. Öncelikle Hacılar, Tiyek ve Akbez nahiyelerinin beylerini çağırarak onların fikrini aldı ve üç nahiyeyi birleştirip bir kaza merkezi yapılacağını bildirdi. O güne kadar bu nahiye beyleri nahiyelerini bir derebeyi gibi yönetmekteydi. Beyler derviş paşaya bağlılıklarını bildirir ve Kaza kurulmuş olur.
1930 Yılında Fransız manda idaresi, Hacılar nahiyesini Aktepe’ye taşımış ve Söğüt köyünden de 25 haneyi Aktepe’ye taşıyarak Aktepe’yi nahiye merkezi yapmışlardı. Bu idari statü Hatay’ın Türkiye’ye katlısına kadar Gaziantep ilinin İslâhiye ilçesine bağlı bir bucak olarak kaldı. Hatay devleti kurulduğunda Aktepe ve Hacılar nahiyeleri birleştirilerek kaza idari taksimatı içine alındı. 939 Yılında Hatay Türkiye’ye katıldıktan sonrası, Hatay’ın bir ilçesi olarak haritalarda yerini aldı.
(*)Derviş Paşa yöreye gelince ferman çıkartıp yöre halkının Hassa'ya kışlaya inmesini emreder. Ayrıca herkesin yanında bir işaret konmamış temiz bir yumurta getirmesini emreder. Halk denileni yaparak Hassa'ya iner. Derviş Paşa'nın huzuruna çıkar. Derviş Paşa herkesten getirilen yumurtaları ortaya koymasını ister. Ahali denileni yapar. Yumurtalar karışarak yığın halini alır. Sonra ahaliye dönerek herkes bıraktığı yumurtayı geri alsın der. Halk karışmış yumurta yığınına bakıp bunun imkânsız olduğunu söyler. Derviş Paşa yine halka hitaben "İşte Türk milleti bu yumurta topluluğu gibi olmalı. Karıştığı zaman birbirinden ayırt edilmemeli. Niçin kavgalısınız? Müslüman Türk değil miyiz?" der. Derviş Paşa'nın bu konuşması halkın çok hoşuna gider ve ona bağlılıklarını bildirirler.
